Aswoensdag

“Aswoensdag en het begin van de heilige veertigdagentijd: zie, de dagen van inkeer zijn aangebroken om zonden te delgen en de ziel te redden; zie, de gunstige tijd dat men opgaat naar de heilige berg van Pasen” (Romeins Martyrologium, 2008, p. 35)

Aswoensdag: begin van de veertigdagentijd

De veertigdagen is bedoeld als voorbereiding op de paasviering: de liturgie van deze tijd bereidt zowel de geloofsleerlingen - via de verschillende trappen van de christelijke initiatie -, als de gelovigen - door de herdenking van hun doopsel en door hun boetvaardigheid -, voor op de viering van het Paasmysterie. De veertigdagentijd loopt van Aswoensdag tot aan de avondmis van Witte Donderdag. (Algemene normen voor het liturgisch jaar, nr. 27-28)

De betekenis van de as en as-oplegging op Aswoensdag

“Het begin van de veertig dagen van boetedoening wordt in de Romeinse ritus aangeduid door het sobere symbool van de as dat de liturgie van Aswoensdag kenmerkt. Behorende tot het oude ritueel waarbij bekeerde zondaars zich onderwierpen aan de canonieke boetedoening, heeft het gebaar van het zich bestrooien met as de betekenis dat men zijn eigen broosheid en sterfelijkheid erkent, die door Gods barmhartigheid verlost moeten worden. Het is verre van een louter uiterlijk gebaar en de Kerk heeft het dan ook bewaard als het symbool van de houding van een boetvaardig hart. Iedere gelovige is ertoe geroepen deze aan te nemen gedurende de veertigdagentijd. De gelovigen, die met velen toestromen om zich de as te laten opleggen, zullen dus geholpen dienen te worden om de innerlijke betekenis te zien die opgesloten ligt in dit gebaar: het maakt de mens ontvankelijk voor de bekering en de inzet voor de vernieuwing van Pasen.

Ondanks de secularisatie van de hedendaagse maatschappij ziet het christenvolk duidelijk dat men gedurende de veertigdagentijd de harten moet richten op de werkelijkheden die echt tellen. Een evangelische inzet wordt gevraagd en een coherentie van leven die vertaald wordt in goede werken, in vormen van afstand doen van hetgeen overbodig en onnodig is en in blijken van solidariteit met de lijdenden en de behoeftigen.

Ook de gelovigen die de sacramenten van boete en verzoening en van de eucharistie zullen ontvangen, weten op grond van een lange kerkelijke traditie dat de veertigdagentijd en Pasen in verband staan met het voorschrift van de Kerk om minstens eenmaal per jaar de eigen zware zonden te biechten en minstens eenmaal per jaar de heilige communie te ontvangen, bij voorkeur in de paastijd.” (Directorium over volksvroomheid en liturgie, nr. 125)

“Het ontvangen van de as is een teken van boetvaardigheid, dat vanuit de bijbelse traditie en in de gebruiken van de Kerk tot de huidige dag bewaard. Hierdoor wordt de toestand aangeduid van de zondige mens die zijn schuld uitwendig voor de Heer belijdt en aldus zijn verlangen naar innerlijke bekering uitdrukt, in de hoop dat de Heer hem genadig zal zijn. Met dit teken ook begint de weg van de bekering die uitloopt op de viering van het sacrament van boetvaardigheid in de dagen vóór Pasen.” (Paschalis sollemnitatis, 21)

Begeleidende formule

Het ontvangen van de as op het (voor)hoofd gaat vergezeld met een van de twee formules die de betekenis van de as en de as-oplegging verklaren: “Bekeert u en gelooft in het evangelie”, resp. “Bedenk wel: stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren”

De bedienaren van de zegening en oplegging van de as

De zegening van de as is voorbehouden aan de bisschop en priester; zij zijn ook de bedienaren voor het opleggen van de as. N.a.v. een vraag van de Nederlandse Bisschoppenconferentie heeft de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten op 13 jan. 2014 voor een periode van vier jaar toegestaan dat diakens als buitengewone bedienaren de as, die gezegend is in een door hen bijgewoonde eucharistieviering op Aswoensdag, mogen opleggen bij gelovigen die niet in staat zijn om aan de eucharistie van deze dag deel te nemen. (Indult gepubliceerd in 'Liturgische Documentatie', dl. 11, p. 83-88). Aan de betreffende diakens wordt deze taak toevertrouwd met een speciaal zegengebed. (Vgl. aldaar, p.89)

Dag van verplichte boete en onthouding

Aswoensdag is een boetedag die men in de gehele Kerk verplicht is te onderhouden, en wel door vasten en onthouding. (Paschalis sollemnitatis, 22)

Bloemen en orgel in de veertigdagen

In de veertigdagentijd is het verboden het altaar met bloemen te versieren en mogen muziekinstrumenten alleen gebruikt worden om de zang te ondersteunen , overeenkomstig het boetekarakter van deze tijd. (Sollemnitatis, 17)

Kleur paars van de gewaden

Voor de liturgische gewaden wordt tijdens de veertigdagentijd de kleur paars gebruikt. (Algemeen Statuut Romeins Missaal, nr. 346c)

De kruisweg in de veertigdagentijd

Oefeningen van godsvrucht die meer bij de veertigdagentijd passen, zoals de kruisweg, moeten bevorderd worden en doordrongen zijn van de geest van de liturgie, zodat zij de gelovigen gemakkelijker voorbereiden op de viering van het paasmysterie. (Paschalis sollemnitatis, 20)