Dicasterie voor de Communicatie: ‘Men kan geen maaltijd delen via een scherm’

Over de sociale media in het digitale tijdperk publiceerde het Romeinse Dicasterie voor de Communicatie op 28 mei 2023 een pastorale reflectie, waarin ook aandacht werd besteed aan de relatie tussen digitale media en de liturgie.

De sociale media en de digitale realiteit vormen een cruciaal aspect van de kerkgemeenschap op pelgrimstocht naar het Koninkrijk der Hemelen. Daarom is het volgens het Dicasterie belangrijk om na te denken over de dynamiek van geloofsgemeenschap en de aanwezigheid van de kerk in de digitale wereld, met name ook met betrekking tot het sacramentele en liturgische leven. Daarover bestaan nog theologische en pastorale vragen, zoals over de (her)uitzending van de eucharistie en de commerciële exploitatie ervan.

De kerkelijke gemeenschap wordt gevormd waar twee of drie bijeenkomen in de naam van Jezus (vgl. Mt. 18, 20), ongeacht iemands afkomst, woonplaats of geografische verbondenheid. Tijdens de lockdownperiode in de coronapandemie bood het uitzenden van liturgische vieringen via sociale media en andere communicatiemiddelen troost aan hen die niet persoonlijk konden deelnemen aan de liturgie. Ook al kon door de digitale media de eucharistie in zekere zin gevolgd worden in de huiselijke kring, toch moet de vraag gesteld worden, wat “deelname” aan de eucharistie betekent. Uit onderzoek bleek, dat mensen de uitzending van een liturgische viering volgden zonder zichzelf daarbij te beschouwen als deelnemer.

Er is – aldus het Dicasterie – een groot verschil tussen lichamelijke deelname aan een eucharistische maaltijd en het bekijken van een digitale transmissie ervan. Dat heeft te maken met het eigene van een maaltijd. “Men kan geen maaltijd delen via een scherm. Wanneer wij samen aan een maaltijd deelnemen, worden daar immers al onze zintuigen bij ingeschakeld: smaak en geur, blikken die de gezichten zien van wie eet, en luisteren naar de gesprekken aan tafel. Een maaltijd delen aan tafel is onze eerste opvoeding in aandacht voor anderen, een bevordering van relaties tussen familieleden, buren, vrienden en collega’s. Zo ook nemen we met de hele persoon deel aan het altaar: geest, ziel en lichaam zijn erbij betrokken. De liturgie is een zintuiglijke ervaring; we betreden het eucharistische mysterie door de poorten van de zintuigen die worden gewekt en gevoed in hun behoefte aan schoonheid, betekenis, harmonie, visie, interactie en emotie. Bovenal is het vieren van de eucharistie niet iets waar we gewoon naar kunnen ‘kijken’; het is iets dat ons werkelijk voedt.”

De pastorale reflectie verwijst naar de boodschap voor Wereldcommunicatiedag 2019; daarin noemde paus Franciscus het sociale web wel een aanvulling op, maar geen vervanging van een fysieke ontmoeting die tot leven komt door het lichaam, het hart, de ogen, de blik en de adem van de ander. “Als een gezin het internet gebruikt om meer verbonden te zijn, om elkaar vervolgens aan tafel te ontmoeten en in elkaars ogen te kijken, dan is het een hulpmiddel. Als een kerkgemeenschap haar activiteiten via het net coördineert en vervolgens samen de eucharistie viert, dan is het een hulpbron. (…) De Kerk zelf is een netwerk dat door de eucharistische gemeenschap wordt samengevlochten, waar de eenheid niet gebaseerd is op ‘likes’, maar op de waarheid, op het ‘Amen’, waardoor ieder zich vastklampt aan het Lichaam van Christus, en anderen verwelkomt.”

Bron: Dicastery for Communication, Towards Full Presence. A Pastoral Reflection on Engagement with Social Media, (nrs. 59-63). https://press.vatican.va/content/salastampa/it/bollettino/pubblico/2023/...