Herziening Missaalvertaling

In het nieuwe Directorium voor de Nederlandse Kerkprovincie dat eind september 2015 verschenen is, geeft de voorzitter van de Nationale Raad voor Liturgie, mgr.dr. J. Liesen, een toelichting over de herziening van de Nederlandse vertaling van het Romeins Missaal.

Eerder werd van Nederlandse zijde geopteerd om eerst een interim-missaal te publiceren, dat een gedeeltelijke herziening van het Altaarmissaal van 1979 zou zijn; nu gaat de voorkeur uit naar een definitieve vertaling van het Romeins Missaal binnen afzienbare tijd. Gezien het belang voor de liturgische praktijk wordt hier de volledige tekst weergegeven van de bisschop-referent voor liturgie namens de Nederlandse bisschoppenconferentie:

Stand van zaken m.b.t. de herziening van de Nederlandse uitgave van het Romeins Missaal

Oprichting van een Gemengde Nederlands-Vlaamse vertaal-commissie

"Van verschillende kanten en bij herhaling wordt de vraag gesteld, wanneer een nieuwe uitgave verschijnt van het 'Altaarmissaal voor de Nederlandse Kerkprovincie' uit 1979. De voorraad is sinds 2004 uitverkocht en vele exemplaren in parochies en kapellen zijn aan vervanging toe. Door de Romeinse vertaalinstructie 'Liturgiam authenticam' van 2001 werd wereldwijd een herziening van de vertalingen van de Romeinse boeken voorgeschreven volgens secuur aangegeven principes. Ook werd bepaald dat eenzelfde taalgebied een en dezelfde vertaling zou gebruiken. Deze opdrachten van de Romeinse instructie hebben ook gevolgen voor Nederland en Vlaanderen, omdat de verschillen tussen de bestaande missaal-vertalingen nogal groot zijn, op een aantal centrale teksten van de 'Ordo Missae' na. Ofschoon de feitelijke werkzaamheden van de gezamenlijke vertaalcommissie voor Nederland e Vlaanderen, de zgn. 'Commissio mixta', al eerder waren begonnen, werd de officiële oprichting door Rome pas gerealiseerd op 4 juni 2009. Op 16 november 2009 werden de Statuten voor de Nederlands-Vlaamse vertaalcommissie goedgekeurd voor een periode van vijf jaar. Op 11 december 2009 werd al de Romeinse goedkeuring verkregen voor belangrijke delen van de Ordo Missae.

Omvangrijke procedure en eerste resultaten

De voorgeschreven procedure voorziet in een tweevoudige consultatie van alle bisschoppen afzonderlijk; de door hen voorgestelde amendementen worden steeds afgewogen en zo veel mogelijk verwerkt in een nieuwe versie, die na twee consultatierondes ter goedkeuring aan beide conferenties wordt voorgelegd, voordat de Romeinse erkenning van deze nieuwe vertaling wordt aangevraagd. Deze werkwijze betrekt de afzonderlijke bisschoppen meer rechtstreeks bij de totstandkoming van de vertaling dan in het verleden is gebeurd. Deze procedure blijkt in de praktijk echter veel tijd te vragen. Daardoor vordert het vertaalwerk traag, nog afgezien van de tijdrovende bespreking vanuit de verschillen in taalgevoeligheid en pastorale aanpak. Een eerste resultaat van de gemeenschappelijke arbeid was het Klein Missaal, dat in augustus 2014 werd uitgegeven in Nederland.

Interim- of meteen een definitief missaal?

Gezien het gebrek aan voorraad van exemplaren van het missaal en gezien de trage vorderingen heeft de Nederlandse Bisschoppenconferentie al enkele jaren geleden aan de Romeinse Congregatie voor de Eredienst gevraagd om een interim-missaal te mogen uitgeven, met deels nieuwe vertalingen en deels (zo nodig licht gecorrigeerde) vertalingen uit het Altaarmissaal van 1979. Daarvoor werd openheid gegeven. Inmiddels zijn belangrijke delen op bovenstaande wijze vertaald, maar het gemeenschappelijke vertaalwerk blijkt veel langer te duren dan eerder gedacht en ondertussen is de termijn van de statuten van de gemengde vertaalcommissie verlopen (16 november 2014). In deze situatie heeft de Nederlandse Bisschoppenconferentie aan de Romeinse Congregatie opnieuw de vraag voorgelegd welk traject het beste gevolgd kan worden. De vraag luidt: Bestaat er een mogelijkheid om door een ander vertaaltraject binnen afzienbare tijd een definitieve vertaling uit te geven in plaats van een interim-missaal? Zodra het Romeinse antwoord binnen is, zal hierover opnieuw overleg plaatsvinden binnen de Commissio mixta met Vlaanderen. Op dit moment is het daarom nog niet helder, wanneer een nieuwe editie van de Nederlandse vertaling van het Missale Romanum zal verschijnen. We hopen op nog wat begrip en geduld bij degenen die al jarenlang uitzien naar de nieuwe editie van het Missaal.”