Herziening woord- en communievieringen in Noord-Italië

Door het toenemend gebrek aan priesters groeit ook in Italië het aantal gevallen waar in kleinere gemeenschappen niet meer elke zondag een eucharistieviering mogelijk is. Tegen deze achtergrond heeft de bisschoppenconferentie van Piemonte (Noord-Italië) in 2015 een liturgisch boek uitgegeven met richtlijnen en teksten voor de juiste viering van de zondag, wanneer geen eucharistieviering mogelijk is.

Sterker accentueren van onderscheid met de eucharistie

Deze bisschoppenconferentie gaat uit van het Romeinse Directorium voor zondagsvieringen bij afwezigheid van een priester (uit 1988), maar heeft daarnaast ook lering getrokken uit de opgedane ervaringen sindsdien; daarom hebben de bisschoppen beslist dat in zulke vieringen het onderscheid met de eucharistie liturgisch sterker tot uitdrukking moet komen. Ook is het niet geoorloofd om voor een zondagsviering zonder eucharistie (geldelijke) gaven aan te nemen voor intenties van overledenen of voor andere intenties.

Op zondagen: Viering van het Woord van God (met communie-uitreiking)

De publicatie wijst erop, dat in Italië  ongeveer een derde van de 26.000 parochies bestaat uit kleine parochies (tussen 500 en 1000 inwoners), waarvan velen geen residerende priester hebben. Waar geen eucharistieviering op zondag mogelijk is, kan volgens de richtlijnen van de diocesane bisschop een andere zondagsviering plaats vinden als plechtige viering van het woord van God. De oriëntatie op de eucharistieviering moet echter blijven bestaan. Dat betekent volgens deze bisschoppenconferentie, dat zulke viering van het woord zonder eucharistieviering dient te bestaan uit een drietal onderdelen: de liturgie van het woord, een verering van het kruis en de eucharistische communie.

Openingsriten

De openingsriten zijn ingekort ten opzichte van de mis: na de opening(szang) vindt een boete-act plaats, onmiddellijk gevolgd door het collecta-gebed van de zondag. In de openingsriten blijven het Kyrie (Heer, ontferm U) en het Gloria (Eer aan God in den hoge) achterwege.

Liturgie van het Woord

De schriftlezingen worden ontleend aan het lectionarium voor de betreffende zondag. De homilie wordt gehouden door de diaken; een niet-gewijde bedienaar kan een geschreven tekst van de pastoor voorlezen of een andere passende tekst, die echter steeds door de pastoor goedgekeurd moet zijn. Na de preek volgt een stilte, terwijl de geloofsbelijdenis de liturgie van het woord afsluit.

Verering van het kruis

Het volgende onderdeel van de viering bestaat uit een nieuw element dat kan worden opgenomen in de viering en dat bedoeld is als een verduidelijking zowel van het verschil met de eucharistie, alsook van de band van de eucharistische communie met het kruisoffer van Christus in het Paasmysterie, nl. de verering van het kruis. Het kruis (dat zich op het altaar bevindt of een groter, duidelijk zichtbaar kruis op of bij het altaar) wordt bezongen en bewierookt en/of er wordt een kaars bij ontstoken. Er vindt echter geen persoonlijke kruishulde door afzonderlijke gelovigen plaats (zoals wel gebeurt op Goede Vrijdag). Daarna volgt het universele gebed.

Communieritus

Vervolgens vindt de communie-ritus plaats. Bij het klaarmaken van het altaar is wel een collecte voor de armen voorzien. De diaken of buitengewone bedienaar voor het uitreiken van de communie (welke laatste persoon ook iemand kan zijn die verschilt van de gebedsleider) haalt de hostieschaal (pyxis) met de geconsacreerde H. Hosties waar deze wordt bewaard en plaatst deze op het altaar. Hij nodigt uit tot het bidden van het Gebed des Heren, knielt daarna korte tijd voor een stille aanbidding. Er wordt geen  communie-gebed gebeden. Na de stille aanbidding volgen de uitnodiging ("Zalig zij die…"), de uitreiking van de communie en een langere tijd van stilte. Vervolgens zingt men het "Gloria" of een andere lofzang (bijv. het "Magnificat"). De communieritus wordt besloten met het gebed na de communie van de betreffende zondag. Dan volgt de slotritus van de viering.

Op weekdagen: Getijdengebed (met communie-uitreiking)

Het tweede deel van het rituale is bestemd voor plaatsen waar op weekdagen geen eucharistie kan plaatsvinden. De bisschoppenconferentie van Piemonte kiest in dat geval voor het bidden van het getijdengebed, eventueel verbonden met de ritus voor het uitreiken van de communie buiten de mis.

Conferenza Episcopale Piemontese, Liturgia festiva della Parola di Dio in assenza di celebrazione eucaristica, Turijn, 2015, 88 p.