Liturgisch gebed om regen in tijd van aanhoudende droogte

De hele wereld lijdt de laatste maanden onder droogte bij gebrek aan regen. Dit heeft niet alleen grote gevolgen voor landbouw en tuinbouw, maar ook voor binnenscheepvaart en industrie, en de negatieve uitwerking doet zich tevens gevoelen op tal van domeinen van het maatschappelijk leven.

Aanhoudende droogte is in menige eeuw voorgekomen. De Romeinse liturgie biedt de mogelijkheid om bij concrete aangelegenheden en noden bijzondere liturgische teksten te gebruiken in de eucharistie. Zo is in het Romeins missaal al eeuwenlang een eigen gebed opgenomen ‘om regen te vragen’. Dit is ook te vinden in het huidige Altaarmissaal onder de misformulieren en gebeden voor verschillende noden (Altaarmissaal, p. 1250).

Als er zich een vrij ernstige nood voordoet, kan volgens het Missale Romanum van 2002/2008 (p. 1074) in opdracht of met verlof van de plaatselijke ordinaris, op alle dagen het passende misformulier gebruikt worden, behalve op hoogfeesten, de zondagen van de advent, van de veertigdagentijd en van Pasen, op de dagen onder het paasoctaaf, op de gedachtenis van alle overleden gelovigen (Allerzielen), op Aswoensdag en in de Goede Week. Als echter een werkelijke nood of het pastorale nut dit vereist, kan naar het oordeel van de rector van de kerk of van de celebrerende priester zelf een bij deze nood passend misformulier of oratie gebruikt worden in de mis met het volk, ook op een verplichte gedachtenis of op een weekdag in de advent tot en met 16 december, een weekdag in de kersttijd vanaf 2 januari of in de paastijd na het paasoctaaf.

Het Romeins lectionarium (vgl. Ordo lectionum missae, nr. 938-942) geeft Schriftlezingen die gebruikt kunnen worden wanneer in tijden van droogte gebeden wordt om regen. Deze lezingen zijn als zodanig niet als een eigen sectie weergegeven in het Nederlandse Lectionarium IV, maar sommige ervan komen wel afzonderlijk integraal voor op verschillende plaatsen in de Nederlandse lectionaria. Het gaat om de volgende onderdelen van de liturgie van het Woord, wanneer gebeden wordt om regen:

Lezingen uit het Oude Testament:
1. Est. 4, 17b-17e. 17i-17l: (= Est. 14, 1.3-5.12-14): Lect. I, nr. 96 (p. 164)
2. Klaagl. 3, 17-26: Lect. IV, nr. 405 (p. 700)
3. Dan. 3, 25. 34-43: Lect. I, nr. 118 (p. 203)

Lezingen uit het Nieuwe Testament:
1. Rom. 8, 18-30: Lect. II nr. 351 (p. 588) en nr. 353 (p. 591)
2. Rom. 8, 31b-39: Lect. II nr. 355 (p. 594)
3. Jak. 1, 2-4. 12: Lect. IV, nr. 204 (p. 349)
4. Apok. 21, 1-5a. 6b-7: Lect. IV, nr. 406 (p. 702)

Antwoordpsalmen:
1. Ps 80 (79), 2ac et 3b. 5-7: Lect. IV, nr. 405 (p. 701)
2. Ps 85 (84), 2-4. 5-6. 7-8: Lect. IV, nr. 404, p. 700)
3. Ps 123 (122), 1-2a. 2bcd: Lect. IV, nr. 381 (p. 649)

Alleluia en vers vóór het Evangelie:
1. Ps 33 (32), 22: Lect. IV, nr. 406 (p. 704)
2. 2 Kor. 1, 3b-4a: Lect. IV, nr. 386 (p. 657)
3. Jak. 1, 12: Lect. IV, nr. 386 (p. 656)

Evangelies:
1. Mt. 7, 7-11: Lect. I, nr. 97 (p. 165) (tot en met vers 11)“Omnis qui petit accipit”.
2. Mc. 4, 35-41: Lect. B, nr. 145 (p. 274); Lect. II en III, nr. 36 (p. 64, resp. p. 72)
3. Lc. 18, 1-8: Lect. C, nr. 196 (p. 327); Lect. II en III, nr. 384 (p. 639, resp. p. 649)

Op zondagen wordt het misformulier van de betreffende zondag genomen. Het thema van de voortdurende droogte en het gebrek aan regen kan ter sprake komen in de gezangen, in de inleidende woorden (monitiones), de homilie en het universele gebed (de voorbede). Op de zondagen “door het jaar” kan echter ook één lezing genomen worden uit die welke in het lectionarium worden voorgesteld en die geschikt is om het bijzondere thema te illustreren. Waar op zondagen door het jaar een bijzondere viering rond een of ander thema wordt gehouden, kan in opdracht of met toestemming van de ordinarius loci een misformulier gekozen worden voor bijzondere omstandigheden uit die welke in het Romeins Missaal staan (Caeremoniale episcoporum, nr. 229).

Wanneer de oratie waarin God om regen wordt gebeden niet als collectagebed van de eucharistie mogelijk is, kan het wel gebruikt worden als slotgebed van het universele gebed.

De tekst van het collectagebed (openingsgebed) uit het Altaarmissaal luidt:
God, door U hebben wij het leven, het bewegen en het zijn.
Schenk ons de regen die wij nodig hebben,
zodat wij, geholpen in onze tijdelijke nood,
met des te meer vertrouwen streven
naar uw eeuwige gaven.
Door onze Heer Jezus Christus, uw Zoon ...

Als slotgebed van het universele gebed (de voorbede):
God, door U hebben wij het leven, het bewegen en het zijn.
Schenk ons de regen die wij nodig hebben,
zodat wij, geholpen in onze tijdelijke nood,
met des te meer vertrouwen streven
naar uw eeuwige gaven.
Door Christus, onze Heer.