De homilie in de eucharistie

Van meet af aan heeft de homilie, die vooral een verklaring is van de verkondigde bijbellezingen in de mis, een belangrijke rol gespeeld in de eredienst van de Kerk. Waar in vorige eeuwen de homilie vaak beschouwd werd als een verkondiging buiten de strikte viering van de mis, erkende Vaticanum II de homilie als een deel van de liturgie.

De homilie als verkondiging in de mis

“De homilie, waarin in de loop van het liturgisch jaar de mysteries van het geloof en de normen van het christelijk leven worden uiteengezet uitgaande van de gewijde tekst, wordt als deel van de liturgie zelf, zeer aanbevolen; meer nog, ze mag in missen die op zondagen en verplichte feestdagen onder toeloop van het volk worden gevierd, slechts worden weggelaten om een ernstige reden”, aldus de Constitutie over de liturgie (SC 52). 25. De homilie moet dan worden gehouden in alle missen die gevierd worden met deelname van het volk, ook in missen die op de avond van de voorafgaande dag worden gevierd. Ook in missen met kinderen en met bijzondere groepen moet een homilie worden gehouden. Bovendien wordt de homilie sterk aanbevolen op de weekdagen van de advent, de veertigdagentijd en de paastijd ten bate van de gelovigen die regelmatig deelnemen aan de viering van de mis, alsook op andere feesten en gelegenheden waarbij het volk in groteren getale naar de kerk komt. (Ordo lectionum missae, 23).

De betekenis van de homilie

De homilie die gewoonlijk gehouden moet worden door degene die aan het hoofd staat, heeft in de viering van de mis tot doel dat het verkondigde woord van God tesamen met de eucharistische liturgie is “als een verkondiging van Gods wonderwerken in de heilsgeschiedenis en in het Christusmysterie”. Het paasmysterie van Christus - dat door de lezingen en de homilie wordt verkondigd - wordt immers door middel van het misoffer ten uitvoer gebracht. Christus is dan ook altijd in de prediking van zijn Kerk aanwezig en werkzaam. De homilie dient daarom uitleg te geven hetzij van het verkondigde woord uit de heilige Schrift, hetzij van een andere liturgische tekst, en zij moet de gemeenschap van de gelovigen brengen tot een actief vieren van de eucharistie, opdat zij “in hun levenswandel trouw mogen blijven aan hetgeen zij in geloof ontvangen hebben”. Door deze levendige verklaring kunnen het woord van God dat wordt gelezen, en de vieringen van de Kerk die plaatsvinden, een grotere uitwerking krijgen, indien de homilie werkelijk de vrucht is van meditatie, passend voorbereid, niet te lang en niet te kort, en indien men erin aandacht heeft voor alle aanwezigen, ook de kinderen en de eenvoudige mensen. (Ordo lectionum missae, 24).

Voorbereiding van de homilie

De homilie vraagt om een nauw­keurige voorbereiding door studie en meditatie, aldus paus Johannes Paulus II (Vicesimus quintus annus, nr. 8)

Preeksuggesties

De Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten publiceerde in 2015 als hulp bij de voorbereiding op de homilie het “Homiletisch Directorium”. De Nederlandse vertaling ervan werd in de reeks Liturgische documentatie van de NRL gepubliceerd als deel 12.